Koła wodne poruszające młyny narzece Bystrej były stałym elementem krajobrazu przez ponad pięć wieków. Narzece i jej dopływach istniały 23 urządzenia piętrzące. Obecnie pozostało tylko jedno - w Celejowie - Iłkach. Na trasie szlaku można jednak podziwiać pozostałości dawnych obiektów młynarskich.

Opracowano na podstawie tekstu Aleksandra Lewtaka,

zdjęcia: Aleksander Lewtak,Mikołaj Spóz,

grafika: Marcin"Yperyt" Przydatek

Młyn wodny w Palikijach (1)

Wybudowany około 1880 r. stanowił własność dworską, przed młynem znajdował się staw młyński o powierzchni 1,13 ha. Około 1935 roku urządzenia piętrzące uległy zniszczeniu i młyn stał się bezczynny, w 1938 r. rozebrany

Młyn w Maszkach (2)

Młyn konstrukcji ryglowej, zbudowany w 1907 r. przez Józefa Imgrunt, początkowo napędzany był za pomocą koła wodnego, po 1946 roku przez pewien czas napędzany silnikiem spalinowym, anastępnie elektrycznym. Obecnie nieczynny, choć sprawny technicznie.

Młyn w kolonii Wojciechów (3)

Wybudowany około 1830 r.,stanowił własność dworską. W czasie parcelacji majątku dworskiego w 1909 roku młyn nabył  Andrzej Sarzyński. Po wojnie młyn uruchomiono dopiero w 1972 roku, zaś w roku 1988 zaniechano pomiału.

Młyn w Nowym Gaju (4) 

Wybudowany bez pozwolenia około 1917 r. przez braci Michała i Jana Janiszków z Cezaryna Gm. Żyrzyn, w roku 1922z ale galizowano jego działalność. Młyn i urządzenia piętrzące  zostałyrozebrane w 1955 r.

Młyn w Nowym Gaju (5)

Na miejscu starego młyna Jan Samonek około 1900 roku wybudował nowy kryty blachą młyn drewniany. Od lipca 1944 r. młyn pracował na potrzeby wojsk sowieckich. W 1957 r. zniszczeniu uległy urządzenia piętrzące. Obecnie wbudynku dawnego młyna pod nazwą „MłynHipolit” funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne i Muzeum Minerałów.

Młyn w Charzu (6)

Wymieniany już w dokumentach z 1508 roku, obecnie istniejący młyn pobudowano w XIX wieku, w roku 1956 turbinęwodną zastąpiono silnikami elektrycznymi, młyn obecnie jest nieczynny.

Młyn w Cynkowie (7)

Jak wynika z przekazu historycznego z końca XVI i początku XVII wieku był tojeden z trzech młynów nad rzeką Bochotniczanką,  młyn zwany „cynkowskim” został na początku XIXwieku spalony podczas przemarszu wojsk austriackich przez Nałęczów.

Młyn w Nałęczowie (8)

Młyn zwany przykościelnym lub plebańskim, usytuowany na terenie Bochotnicy, długo nie był remontowany i został rozebrany w pierwszej połowie XIX wieku.

Młyn w Nałęczowie (9)

Usytuowany był na terenie obecnego parku zdrojowego w pobliżu zabudowań dworskich, wykonany był zdrewnianych bali konstrukcji węgłowej, pod koniec XIX wieku został przerobionyna tartak.

Młyn w Wąwolnicy - Łąkach (10)

Wybudowany w 1897 roku przezwłaściciela ziemskiego Stanisława Tomaszewskiego, budynek młyna został rozebrany w 1980 roku, zachowały się elementy urządzeń piętrzących i groble po dawnym stawie.

Młyn w Wąwolnicy (11)

Wybudowany z kamienia przed 1900 rokiem , wchodził  w skład posiadłości rządowych, później w posiadaniu Żydów, a następnie zakupiony przez Wspólnotę Gruntową w Wąwolnicy, czynny do 1970 roku, w latach osiemdziesiątych przebudowany nawarsztaty.

Młyn w Wąwolnicy (12)

Wybudowany przed 1900 r. przez Żyda Lindebauma, młyn pracował do 1935 roku, budynek został spalony w maju 1946w czasie pacyfikacji Wąwolnicy przez UB.

Młyn w Mareczkach (13)

Wybudowany w 1898 roku przez Jana Jarosławskiego, wykonany z sosnowych bali i posadowiony na balach, w czasie okupacji niemieckiej młyn był oficjalniezamknięty, zaś około 1965 roku zosta łrozebrany.

Młyn w Bartłomiejowicach (14)

Powstał około 1919 roku zinicjatywy Władysława Modnickiego na miejscu starego młyna, w czasie okupacjiki lkakrotnie zamykany, po wojnie pracował do 1958 roku, kilka lat później rozebrany.

Młyn w Zawadzie (15)

Wymieniany w spisie dóbr Klucza Wąwolnickiego skonfiskowanych przez cara i wystawionych na licytację w 1838 roku, w czasie II wojny światowej młyn intensywnie eksploatowany uległ dewastacji , w latach sześćdziesiątych urządzenia młyńskie sprzedano, a młyn rozebrano.

Młyn w Celejowie –Iłkach(16) 

Przeniesiony z Witoszyna około1900 roku, w 1914 roku spalony przez cofające się wojska rosyjskie, nowy młyn pobudowano w 1914 roku, w 1945 roku  zniszczony przez wodę i ponownie odbudowany, obecnie świadczy usługi dla okolicznych rolników.

Młyn (papiernia) w Celejowie (17)

W roku 1823 książę Adam Jerzy Czartoryski wybudował papiernię napędzaną wodą w roku 1847 budynek przystosowanona potrzeby młyna i wydzierżawiono, po II wojnie światowej młyn stał bezużyteczny i popadł wruinę.

Młyn w Wierzchoniowie (18)

Młyn posadowiony na palach, o niewielkich zdolnościach przemiałowych, rozebrany w 1945 roku, w nurcie rzeki zachowały się drewniane elementy urządzenia piętrzącego.

Młyn w Bochotnicy (19)

Wybudowany około 1870 roku przez dziedzica Celejowa –Klemensowskiego, spalony w 1910 roku, odbudowany  w1913 roku w obecnym kształcie, młyn dobrze wyposażony pod względem technicznym,od 1998 roku jest własnością prywatną

Młyn w Bochotnicy (obecnie tartak) (20)

Młynistniał na miejscu obecnego tartaku, przed wojną był własnością Żyda o nazwisku Fryd, po wojnie należał do Bolesława Zielińskiego, który w młynie uruchomił tartak napędzany turbiną.